باطری عبارت است از وسیله ای که در آن بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی انرژی الکتریکی ذخیره شده تا در صورت نیاز قابل استفاده باشد. باطری بر اساس ظرفیت با واحد آمپر ساعت و همچنین ولتاژ واحد ولت شناخته می شود، مثلاً باطری اتومبیل ۱۲V و ۶۰A یعنی ۱۲ ولت و ۶۰ آمپر می باشد.

باطری را باید با توجه به نوع اتومبیل انتخاب نمود، انتخاب بی قاعده باطری باعث خرابی و لطمه زدن به کلیه قطعات برقی و الکترونیکی اتومبیل خواهد شد. شما می توانید با شناخت جزئیات باطری، حداکثر استفاده را از آن داشته باشید.

آب باطری:

مایع داخل باطری را الکترولیت می نامند. الکترولیت ترکیبی از اسید سولفوریک رقیق و آب مقطر است. (اغلب ۷۰ درصد آب مقطر و ۳۰ درصد اسید سولفوریک می باشد.) اگر اسید از حد مذکور کمتر شود الکترولیت حالت تلخی و سوزش خود را از دست می دهد که در اصطلاح می گویند آب باطری شیرین شده است. در چنین مواقعی در شب، زمانی که به موتور گاز داده می شود چراغ ها نور عادی دارند و اگر گاز داده نشود کم نور می شوند.

آب باطری باید روی صفحه های داخل باطری را کاملاً بپوشاند در غیر این صورت صفحه ها در مجاورت هوا قرار گرفته و اکسیده (فاسد) می شوند. مایع باید در حدود بیش از یک سانتی متر روی صفحات را بگیرد. در صورت کمبود، باید آب مقطر اضافه نمود نه اسید. استفاده از اسید سولفوریک برای باطری باید بوسیله متخصص و باطری ساز انجام شود؛ زیرا سوزنده و خطرناک است و باید رقیق شود.

هرگز نباید آب معمولی در داخل باطری ریخت و در صورت لزوم از آب جوشیده باید استفاده نمود.

علائم خرابی باطری :

یکی از علائم خرابی باطری این است که هنگام استارت زدن، باطری نتواند استارت را به حرکت در آورد. علامت دیگر کم شدن پی در پی آب خانه های باطری است. نشانه سوم هم شیرین شدن آب باطری است.

آزمایش باطری :

برای آزمایش باطری بهتر است که این کار را به شخصی که مهارت در این زمینه دارد سپرد. باید تست باطری با دستگاه استاندارد صورت گیرد زیرا اسید داخل باطری خطرناک بوده و احتمال آسیب زدگی را دارد.

باطری اتمی (خشک) :

باطری اتمی به باطری هایی که صفحات داخل آن قبل از ساخت، شارژ شده و به صورت دسته صفحه در آمده و در نهایت با مونتاژ، شکل نهایی خود را پیدا می کند، گفته می شود. باطری های اتمی یا خشک نیاز به بازدید و نگهداری کمتری نسبت به باطری های اسیدی دارند و معمولاً روی آنها چشمی تعبیه شده است. این چشمی نشان دهنده سه رنگ قهوه ای، سبز و سفید می باشد.

۱-اگر چشمی رنگ سبز را نشان دهد به این معنی است که باطری سالم و شارژ است.

۲- اگر رنگ مشکی را نشان دهد یعنی باطری سالم ولی دشارژ است.

۳- اگر رنگ سفید را نشان دهد یعنی باطری خراب و دشارژ است و نیاز به تعویض دارد.

تشخیص قطب مثبت از منفی :

شناختن قطبین باطری از این نظر اهمیت دارد که اگر در موقع نصب باطری جای دو قطب اشتباه شود باعث خرابی صفحه های باطری می شود.

۱- قطب مثبت با علامت بعلاوه (+) یا P و رنگ قرمز مشخص می شود و قطب منفی با علامت منفی (-) یا N و رنگ های مشکی یا آبی مشخص می گردد.

۲- چنانچه کابل قطب مثبت را تعقیب کرده، باید به استارت وصل شده باشد و سیم قطب منفی که معمولاً ضخیم تر است به بدنه اتاق یا شاسی اتومبیل متصل است.

۳- رنگ صفحات مثبت باطری به رنگ قهوه ای و رنگ صفحات منفی به رنگ خاکستری است. جنس صفحات مثبت از اکسید سرب و جنس صفحات منفی از هیدرو اکسید سرب می باشد و به همین علت اسید سولفوریک صفحات باطری را از بین نمی برد.
نکته: (به چراغ ها زیاد نمیشود اعتماد کرد) .

نگهداری باطری :

عمر باطری معمولاً ۱ تا ۳ سال می باشد اما این میزان عمر بستگی به عواملی دارد:

۱-هنگام استارت زدن نباید مدت زمان استارت از ۱۵ تا ۳۰ ثانیه بیشتر باشد. در غیر این صورت باطری خیلی زود فرسوده می شود.

۲- سطح خارجی باطری باید تمیز باشد و برای جلوگیری از اتصال قطبین که در هوای مرطوب انجام می شود باید با مقدار کمی گریس آغشته کرد. در غیر این صورت نیروی باطری کم می شود یا استارت نمی زند.

۳- برای جلوگیری از سولفاته زدن قطب های باطری به آنها گریس بمالید.

۴- باطری که دارای مایع الکترولیت است را نباید به حال خود رها کرد. باید حداقل هفته ای یکبار بوسیله دستگاه یا با کار کردن دینام اتومبیل، شارژ شود.

۵- حتماً روی صفحات داخل خانه های باطری، آب (الکترولیت) گرفته باشد و حداقل سالی دو بار بخصوص ابتدای زمستان غلظت اسید اندازه گردد.

۶- هنگام باز و بستن باطری باید پیچ بست ها را کاملاً باز کرد تا به راحتی بست باطری، از قطب باطری خارج شود و نباید با انبردست و یا وسائل دیگر بست را خارج کرد. همچنین هرگز نباید ضربه به قطب های باطری وارد شود چون موجب قطع اتصالات داخل باطری می شود.

۷- استفاده زیاد از چراغ ها، رادیو، ضبط و پخش، کم کار کردن اتومبیل و روشن کردن های مکرر موتور که هر بار نیاز به زدن استارت باشد، موجب خالی شدن باطری می گردد.

۸- از مسدود شدن سوراخ های تعبیه شده روی درب باطری جلوگیری نمایید. زیرا در غیر این صورت در اثر تراکم گاز هیدروژن داخل آن، امکان ترکیدن باطری بسیار زیاد است.

۹- باطری در محل نصب باید محکم بسته شود تا در تکان های شدید که به آن وارد می شود، باعث ریزش خمیر صفحات آن نگردد.

۱۰- در زمان اتصال باطری به باطری دو اتومبیل، از سیستم صوتی استفاده نکنید.

و یک نکته ی مهم دیگر این است که در زمان روشن بودن موتور اتومبیل، دینام به تولید برق می پردازد و این برق تولیدی به قطعات مصرف کننده رسیده و آنها استفاده می کنند. اما در زمان خاموش بودن موتور، برق مصرفی هر کدام از لوازم الکتریکی توسط باطری تامین می گردد و از آنجا که عمر باطری های اتمی به تعداد دفعات شارژ و دشارژ شدنشان تعیین می گردد، بنابراین استفاده از لوازم برقی در زمان خاموش بودن موتور باعث کاهش عمر باطری می گردد. برای جلوگیری از کاهش عمر مفید باطری باید از قطعات برقی در زمان خاموش بودن اتومبیل استفاده نکرده و یا کمتر استفاده کنیم و در زمان استارت زدن، وسائل برقی نظیر چراغ های جلو و قطعات دیگر را خاموش کنید تا هم استارت با قدرت بیشتر عمل کرده و هم عمر باطری افزایش یابد.

رفع عیب باطری :

۱- اگر سطح اسید از حد لازم کمتر باشد: علت آن شارژ بیش از حد لازم بوده و آب و اسید آن تبخیر شده است، که در این صورت باید به باطری، آب مقطر اضافه شود.

۲- اسید از درب باطری بیرون می ریزد: علت آن این است که ولتاژ بیش از حد زیاد است و یا سطح اسید بالاتر از حد لازم است، که در این حالت باید اضافی آن کم شود و یا آفتامات را کنترل و بررسی کنید تا از سالم بودن آن اطمینان حاصل نمایید.

۳- وزن اسید در محلول بالا است: علت آن ریختن اسید اضافی در باطری است که باید تنظیم اسید در باطری صورت گیرد.

۴- وزن اسید در محلول پایین است: که علت آن نقص فنی دینام یا وجود اتصال در کابل ها و یا خالی بودن باطری است. برای رفع عیب باید دینام امتحان گردد، سیم کشی بررسی شود و یا باطری شارژ گردد.

۵- اگر باطری به اندازه کافی شارژ نشود: علت آن شل بودن تسمه دینام و یا اشکال داشتن دینام یا کابل های باطری است که باید تسمه را محکم کنید و یا رله ولتاژ را تعویض نمایید یا کابل های آن را محکم ببندید.

۶- مقدار شارژ بیش از حد لازم باشد: رله آفتامات دینام ایراد دارد، که باید امتحان شود و در صورت لزوم تعویض گردد.

۷- توان باطری کم شده: که امکان شل بودن بست های باطری و سولفاته زدن باطری می باشد.

۸- اگر باطری به تدریج و کم کم خالی (دشارژ) شود: یا در سیم کشی اتصالی ضعیف وجود دارد یا صفحات باطری در حال خرابی است. اگر ناگهان و یک مرتبه خالی شود در سیم کشی اتصالی قوی است و یا صفحات داخل باطری اتصالی دارند. که در هر دو حالت فوراً باید رفع نقص شود.

۹- همیشه در زمان استارت پای خود را روی کلاچ قرار دهید تا ارتباط بین موتور و گیربکس قطع شود و نیروی استارت فقط صرف گرداندن موتور شود.

نحوه صحیح باطری به باطری :

اگر در زمان استارت زدن، صدایی از استارت به گوش نرسد و همچنین وسائل برقی اتومبیل کار نکند و یا ضعیف کار کنند نشانه دشارژ شدن باطری خواهد بود. برای شارژ باطری می توان عمل باطری به باطری را انجام داد. به این ترتیب که قطب مثبت باطری شما به مثبت باطری کمکی و قطب منفی باطری شما به منفی باطری کمکی و یا به بدنه بدون رنگ اتومبیل کمکی زده شود، توجه شود بهتر است اتومبیل کمکی روشن باشد.

برای چند دقیقه صبر کنید و سپس استارت بزنید تا اتومبیل شما روشن شود. سپس کابل های کمکی را جدا کنید. ترتیب جدا کردن درست معکوس ترتیب اتصال کابل های کمکی می باشد. (اول منفی و بعد مثبت) ضمناً توجه گردد که باطری کمکی ولتاژ یکسان با باطری شما داشته باشد.

نکته ایمنی :

همیشه برای باز کردن باطری از روی اتومبیل، ابتدا بست قطب منفی باطری را باز کنید. در غیر این صورت آچار در دست شما به هر جا اتصال کند، احتمال جرقه زدن می رود.

زمان مناسب برای تعویض باطری خودرو، اسیدی بخریم یا خشک؟

همه ما بارها شاهد استارت زدن خودرو در لحظات حساس و مورد نیاز بوده ایم، یک باطری نو و کاملا سالم خروجی شدت جریانی حدود ۵۰ تا ۷۰ آمپر را تولید کند.

زمانی که این مقدار آمپر به استارتر موتور خودرو وارد می‌شود، پیشرانه به سرعت و راحتی روشن می شود؛ اما زمانی که عمر مفید باطری به پایان برسد، میل لنگ دیگر نخواهد چرخید و این نشان دهنده پایان عمر باطری اتومبیل شماست.

یک باطری معمولی بین ۱ تا ۳ سال عمر می کند، اما برای احتیاط توصیه می شود که پس از گذشت از ۲ سال، حتی در صورت استارت خوردن روزانه و طبیعی آن را تعویض کنید تا از آسیب های احتمالی جلوگیری شود.

یک باطری سربی اسیدی معمولی از تعداد صفحه ی سربی که به صورت لایه لایه در کنار یکدیگر قرار گرفته اند تشکیل شده که مجموعه آن ها در محلول آب و اسید سولفوریک قرار دارند. در شرایطی همچون گرما و سرمای زیاد و لرزش های ممتد که در بیشتر جاده های کشور شاهد آن هستیم وضعیت شیمایی باطری تغرر کرده و عمر مفید آن کاهش می یابد .

یکی دیگر از دلایل مهم در رابطه با کم شدن عمر باطری ها سفر های کوتاه مدت است چرا که در طول رانندگی به دلیل کافی نبود زمان، باطری خودرو به شکل کامل شارژ نمی شوند و پدیده ی لایه لایه شدن اسیدی سریعتر رخ می دهد.

از این رو به طور کلی استفاده از ماشین برای مسافت های کوتاه توصیه نمی شود و خودروهایی که به این شکل مورد استفاه قرار می گیرند معمولا با سرعت و شدت بیشتری نسبت به سایر خودروها فرسوده می شوند.

در مورد باطری های اصطلاحا معمولی (اسیدی) بهتر است هر چند هفته یکبار میزان آب باطری را چک کرده و نسبت به تنظیم آن به وسیله آب مقطر اقدام نمایید.

در باطری های اصطلاحا خشک، نیاز کمتری به مراقبت دائمی وجود دارد و رنگ نشانگر نصب شده روی باطری می تواند وضعیت باطری را با دقت نسبتا خوبی نشان دهد، اما مشکل این باطری ها این است که متاسفانه به شکل ناگهانی از کار می افتند و ممکن است شما را در وضعیت نامناسبی قرار دهند.

اما باطری های اسیدی اینگونه نیستند و به تدریج ضعیف می شوند، از این رو راننده می تواند از روی ضعیف شدن استارت خودرو، پایان یافتن عمر باطری را پیش بینی کند.

بنابراین باطری های اسیدی به نگهداری بیشتری نیازمندند اما کمتر ممکن است شما را شوکه کنند و از سوی دیگر ارزان قیمت تر هستند، از این رو اگر اهل گذر به مناطق دور افتاده هستید و با شانس در راه ماندن مواجه اید، بهتر است یا نسبت به تعویض زود هنگام باطری خشک اقدام کنید و یا از باطری های اسیدی استفاده کنید.

به هرحال در صورت قدیمی بودن باطری خودرو، حداقل اقدام این است که کابل های مربوط به شارژ باطری را همراه خود داشته باشید تا در صورت استارت نخوردن ناگهانی خودرو، بتوان مجددا موتور را روشن کرد.